Tổ quốc phía mặt trời lên qua ca khúc 'Nơi đảo xa'

"Nơi đảo xa" là một bài hát được sáng tác năm 1979 của nhạc sĩ Thế Song viết về người lính hải quân nơi hải đảo.

"Nơi đảo xa" nhận phản hồi tích cực bởi các nhà phê bình âm nhạc. Tại Giải Cống hiến lần thứ 10 năm 2015, ca khúc đã nhận được một đề cử quan trọng trong hạng mục "Bài hát của năm".

Khoảng tháng 4 năm 1979, Thế Song đi thực tế sáng tác tại các đồn biên phòng ở Quảng Ninh chứ không chủ trương viết về hải đảo. Trên đường về, ông nghỉ tại trạm sửa chữa tàu biển của bộ đội hải quân ở Hạ Long. Anh em hải quân ở trạm kể cho ông nghe nhiều câu chuyện cảm động, những khó khăn vất vả nơi đảo xa, nỗi nhớ nhà, nhớ người thân... Với cảm hứng đó, ông viết ngay và lời thứ nhất ca khúc Nơi đảo xa ra đời trên đoạn đường từ Quảng Ninh về Hà Nội. Lời thứ hai của bài hát được ông hoàn thành tại nhà riêng. Năm 1995, khi tác phẩm đã được nhiều người biết đến thì Thế Song mới có dịp đến Trường Sa.
 

Nhạc sĩ Thế Song

LỜI BÀI HÁT
Lời 1:
Nơi anh đến là biển xa, nơi anh tới ngoài đảo xa, từng mảnh đất quê ta giữa đại dương mang tình thương quê nhà, đây Trường Sa, kia Hoàng Sa. Ngàn bão tố phong ba ta vượt qua vượt qua. Lướt sóng con tàu mang tín hiệu trong đất liền, mắt em nhìn theo con tàu đi xa mãi. Giữa nơi biển khơi đang nở rộ ngàn bông hoa san hô, Cánh hoa đỏ thắm bao hy vọng anh gửi về tặng em.
Ơi ánh mắt em yêu như biển xanh như trời xanh trong nắng mới, nhớ cả dáng hình em mùa gặt nặng đôi vai, sóng ru mối tình đời thủy thủ càng thêm vui, đây con tàu xa khơi, đây con tàu xa khơi!
Lời 2:
Vầng trăng sáng trên biển xa, vầng trăng sáng ngoài đảo xa, Vẳng nghe tiếng ngân nga ru lòng ta bao lời ca quê nhà, đây Trường Sa, kia Hoàng Sa. Quần đảo tím hiên ngang thiên hùng ca ngời sáng, tháng năm con tàu quen sóng cả, quen gió biển, nước da màu nắng tươi giòn thêm ánh thép. Cánh chim hải âu bốn mùa về cùng anh vui xa khơi, cánh hoa biển trắng là kỷ niệm anh gửi về tặng em. Đây súng khoác trên vai trăng đầu núi soi hình anh đang đứng đó, nhắn về đất liền cánh buồm chở đầy tin yêu, sóng ru mối tình đời thủy thủ càng thêm yêu. Đây con tàu xa khơi, đây con tàu xa khơi!

Tinh thần đoàn kết và lòng quả cảm của những người lính kết nên "quần đảo tím hiên ngang thiên hùng ca ngời sáng". Màu tím biểu trưng cho sự chung thủy, kiên cường, bất khuất. Thời gian trôi dần, chiến sĩ hải quân cũng thích nghi với hoàn cảnh mới. Nước da cũng thấm đẫm vị mặn của biển, hơi nắng bỏng rát. Vầng trăng mỗi đêm hay cánh chim hải âu trở thành bầu bạn của người lính. Anh gửi những cánh hoa về đất liền nhắn nhủ niềm lạc quan về cuộc sống nơi hải đảo xa xôi, cũng như tín hiệu kết nối đất liền hứa hẹn ngày gặp lại.
Viết về đề tài người lính, Nơi đảo xa không hừng hừng khí thế hay theo nhịp hành khúc. Nhạc phẩm giàu chất tự sự, giai điệu nhẹ nhàng, trẻ trung gợi tình yêu biển đảo trong niềm hân hoan, hứng khởi. Trong các chương trình tôn vinh chiến sĩ hay khơi dậy lòng tự hào về chủ quyền đất nước, Nơi đảo xa thường được ví như khúc "đảo ca", nằm lòng với nhiều thính giả.
Điều kỳ diệu là, câu chuyện với những người lính hải quân vừa đi làm nhiệm vụ từ đảo xa trở về đất liền tại Nhà máy X48 Hải quân cùng với lời đề nghị của một chiến sĩ “viết một bài hát về những chiến sĩ hải quân ngoài đảo xa” đã tạo nên những khoảnh khắc xuất thần để rồi chỉ trên quãng đường hơn 100 cây số từ Quảng Ninh về Hà Nội trong chuyến đi thực tế sáng tác về đề tài biên giới vùng Đông Bắc của Tổ quốc, bài hát “Nơi đảo xa” được nhạc sĩ viết liền một mạch. Ngay từ lúc mới “chào đời”, ca khúc đã được rất nhiều thính giả cả nước đón nhận nồng nhiệt bởi không chỉ  giai điệu, ca từ thiết tha, lắng đọng mà ở đó hình ảnh Tổ quốc phía mặt trời được hiện lên thật giản dị, gần gũi nhưng rất đỗi hiên ngang.
 “Nơi đảo xa” là ca khúc có độ dài vừa phải, được tác giả viết với nhịp 6/8, lên xuống chỉ ở quãng ba, kết cấu âm nhạc không cầu kỳ. Với chất trữ tình tha thiết và trong sáng, tác giả có dụng ý để dành nhiều đất cho người thể hiện sáng tạo. Và ca sĩ Tiến Thành, ngay từ lúc bản thảo đã đề nghị được hát bài hát này.
Ca khúc “Nơi đảo xa” được mở đầu bằng một sự khẳng định nhưng thiết tha như một lời tâm tình: “Nơi anh đến là đảo xa/ Nơi anh tới là đảo xa/ Từng mảnh đất quê ta giữa đại dương mang tình thương quê nhà”. Tựa lòng mình vào Tổ quốc, cùng với những từ chỉ định: “... đây Trường Sa, kia Hoàng Sa”, nhạc sĩ Thế Song đã dõng dạc thể hiện niềm tự hào về chủ quyền lãnh hải, sự kiên cường bất khuất: “... ngàn bão tố phong ba ta vượt qua, vượt qua”, của những người con ưu tú đất Việt đã và đang làm nhiệm vụ giữ đảo.
Trong ca khúc, tình yêu của người lính đảo dường như là điểm nhấn để rồi từ đó thay lời người thủy thủ, nhạc sĩ đã họa nên bức tranh tuyệt đẹp về quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa trong sắc tím của chiều hoàng hôn. Ngôn ngữ âm nhạc trong sáng, tươi tắn vút lên cùng với thủ pháp nghệ thuật mô phỏng, nhạc sĩ đã hóa thân thành người lính biển, nói hộ lòng yêu, sự tin yêu của họ với đất liền, với người thân, lớn hơn là tình yêu Tổ quốc. 
Tổ quốc luôn là ngọn nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận của người nghệ sĩ. Tổ quốc không phải là khái niệm trừu tượng, Tổ quốc là phần gần gũi nhất, thân thiết nhất của mỗi người. Nhạc sĩ Thế Song đã thể hiện thật tài tình hình ảnh Tổ quốc gắn với những con tàu xa khơi: “... quen sóng cả quen gió biển”, trong dáng hình kiêu hãnh, hiên ngang của người lính biển khi đứng gác nơi đảo xa: “Đây súng gác trên vai trăng đầu núi soi hình anh đứng đó”, và cả: “... nước da màu nắng tươi giòn thêm ánh thép”. Tổ quốc phía mặt trời lên là khúc tình ca của tình yêu người lính đảo, là sự hy sinh lặng thầm của những cô gái, những người vợ, người mẹ và cả những đứa con ngày đêm mong cha về với món quà là cành san hô hay những con ốc biển đủ màu.
Một cách rất tự nhiên, ca khúc “Nơi đảo xa” đã trở thành bài hát đón tàu của người lính biển. Đã hơn ba mươi năm kể từ ngày khúc hát “Nơi đảo xa” ra đời, bài hát vẫn đi cùng năm tháng, chung nhịp quân hành cùng chiến sĩ và ngư dân đêm ngày bám biển, kiên quyết bảo vệ chủ quyền Tổ quốc nơi quần đảoTrường Sa, Hoàng Sa thân yêu.
Nếu lời một bài hát là sự kể lại không gian, thời gian, địa điểm đến thì ở lời hai của bài hát lại khác hoàn toàn với lời một, đó là kể về một đêm trăng sáng trên biển, đảo: “Vầng trăng sáng nơi biển xa, vầng trăng sáng ngoài đảo xa…” ca ngợi vẻ đẹp của một đêm trăng trên biển xa, trên đảo xa với ánh trăng sáng lung linh như dát vàng xuống mặt biển. Đoạn kết của ca khúc này là: “Đây con tàu ra khơi… Đây con tàu ra khơi…” lời bài hát được nhắc đi, nhắc lại nhiều lần, theo điệp khúc, gọi mời những người lính ra khơi làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo Tổ quốc.
“Nơi đảo xa” - bài hát trữ tình sâu lắng vừa đằm thắm vừa thiết tha, giai điệu ngân nga theo từng cung bậc, dạt dào theo từng nhịp sóng ngợi ca biển đảo của Tổ quốc, chứa đựng tâm tư, tình cảm và tỏ rõ ý chí kiên cường của người lính biển trước sóng gió bão giông như thầm thúc giục mỗi chúng ta có trách nhiệm hơn với biển đảo của Tổ quốc. Bài hát của nhạc sĩ Thế Song sẽ mãi mãi đồng hành đi cùng năm tháng, chắc chắn sẽ còn lắng đọng mãi trong lòng người yêu nhạc cả nước nói chung và người lính Hải quân nói riêng không chỉ hôm nay và mãi mãi mai sau.