Hướng dẫn tự học bài 3 (Lớp 10 sách Cánh Diều)

Khởi động trang 18 GDQP 10: Trong thời gian sinh hoạt hè ở địa phương, bạn Hoa được phân công tuyên truyền vận động mọi người ở cộng đồng về phòng chống ma túy. Em hãy tư vấn cho bạn Hoa về nội dung cần tuyên truyền vận động?

Trả lời:

- Nội dung cần tuyên truyền, vận động:

Những hành vi mà Luật phòng, chống ma túy nghiêm cấm

+ Gia đình là tế bào của xã hội có vai trò quan trọng, quyết định trong công tác phòng, chống ma túy

+ Tổ chức cho người nghiện ma túy, gia đình người nghiện ma túy khai báo về tình trạng nghiện ma túy và đăng ký hình thức cai nghiện.

+ Phát hiện, cung cấp nhanh các thông tin về tệ nạn ma túy cho cơ quan Công an hoặc cơ quan khác có thẩm quyền

+ Tổ chức và phối hợp với cơ quan có thẩm quyền tuyên truyền, giáo dục nhân dân kiến thức pháp luật về phòng, chống ma túy; xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, văn minh.

+ Phòng ngừa, ngăn chặn mọi công dân tham gia tệ nạn ma túy.

Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo

I. Quy định của pháp luật về phòng, chống ma túy

1. Quy định tại Luật Phòng, chống ma túy

Khám phá trang 18 GDQP 10: Theo em chất ma túy là gì? Những cây nào có chứa chất ma túy? Thế nào là người nghiện ma túy?

Trả lời:

- Chất ma tuý là chất gây nghiện, chất hướng thần, được quy định trong danh mục chất ma tuý do Chính phủ ban hành. 

- Cây có chứa chất ma tuý là cây thuốc phiện, cây coca, cây cần sa và các loại khác có chứa chất ma tuý do Chính phủ quy định.

- Người nghiện ma tuý là người sử dụng chất ma tuý, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần và bị lệ thuộc vào các chất này.

Khám phá 1 trang 19 GDQP 10: Nhà trường tổ chức xét nghiệm để phát hiện học sinh sử dụng trái phép chất ma túy? Bạn An không tham gia thì có vi phạm pháp luật không? Vì sao?

Trả lời:

Bạn An không tham gia xét nghiệm là vi phạm pháp luật. Vì theo pháp luật Việt Nam nghiêm cấm hành vi: chống đối hoặc cản trở việc xét nghiệp chất ma túy trong co thể, xác định tình trạng nghiện ma túy.

Khám phá 2 trang 19 GDQP 10: Theo em các hành vi nào bị nghiêm cấm trong phòng chống ma túy?

Trả lời:

Các hành vi nào bị nghiêm cấm trong phòng chống ma túy

- Trồng cây có chứa chất ma tuý, hướng dẫn trồng cây có chứa chất ma tuý

- Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán, trao đổi trái phép chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần.

- Cưỡng bức, lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy.

- Hỗ trợ việc vận chuyển trái phép chất ma túy.

- Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển dụng cụ dùng để sản xuất hoặc sử dụng chất ma túy.

- Hướng dẫn sử dụng, quảng cáo, tiếp thị chất ma túy.

- Chống lại hoặc cản trở việc xét nghiệm chất ma tuý; cản trở người tham gia phòng, chống ma túy

Khám phá trang 19 GDQP 10: Theo em cá nhân, gia đình cần phải làm gì để phòng chống ma túy?

Trả lời:

- Trách nhiệm của cá nhân, gia đình trong phòng, chống ma túy:

+ Tuyên truyền, giáo dục thành viên trong gia đình, người thân về tác hại của ma tuý và thực hiện quy định của pháp luật 

+ Thực hiện đúng chỉ định của người có thẩm quyền về sử dụng thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất, thuốc thú y có chứa chất ma tuý, tiền chất.

+ Hợp tác với cơ quan chức năng trong đấu tranh với tội phạm và tệ nạn 

+ Cung cấp kịp thời thông tin về tội phạm, tệ nạn ma tuý và việc trồng cây có chứa chất ma tuý cho cơ quan công an hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền

Luyện tập trang 20 GDQP 10: Trong các tình huống sau có những hành vi nào vi phạm pháp luật? vì sao?

1. Nhà bạn G ở trên núi, rất xa trạm y tế. Bố mẹ G trồng mấy cây thuốc phiện để làm thuốc uống khi nhà có người đau bụng

2. Sáng nay cô H được bác hàng xóm nhờ chuyển một gói hàng đã niêm phong cho một tài xế xe tải ở thị trấn. Vì vội đi làm nên cô cũng không hỏi là hàng gì. Mấy hôm sau cô H thấy báo chí đưa tin công an vừa phát hiện một vụ vận chuyển trái phép chất ma túy, ảnh chụp tang vật chính là gói hàng mà bác hàng xóm đã nhờ cô chuyển cho tài xế xe tải.

Trả lời:

- Tình huống 1: 

+ Hành vi vi phạm pháp luật là: Trồng cây thuốc phiện, sử dụng thuốc phiện

+ Vì: pháp luật Việt Nam nghiêm cấm việc trồng các loại cây có chứa chất ma túy; nghiêm cấm việc sử dụng chất ma túy.

- Tình huống 2:

+ Hành vi vi phạm: tàng trữ chất ma túy của hàng xóm cô H; hành vi vận chuyển trái phép chất ma túy của cô H và người tài xế xe tải.

+ Vì: pháp luật Việt Nam nghiêm cấm việc tàng trữ, vận chuyển trái phép chất ma túy…

II. Tác hại của ma túy và hình thức, con đường gây nghiện ma túy

1. Tác hại của ma túy

Khám phá trang 20 GDQP 10: Bạn A sinh ra trong một gia đình đông con, hoàn cảnh kinh tế khó khăn. Do mải chơi nên bạn A đã bị đối tượng xấu rủ rê, lôi kéo sử dụng trái phép chất ma túy một số lần.

Theo em nếu bạn A nghiện ma túy thì sẽ gây ra những tác hại gì cho bản thân, gia đình và xã hội?

Trả lời:

- Nếu bạn A nghiện ma túy thì sẽ:

+ Gây tổn hại về sức khoẻ thể chất và tinh thần.

+ Gây tổn hại về kinh tế, hạnh phúc gia đình

+ Vi phạm pháp luật khi sử dụng trái phép chất ma túy.

2. Hình thức, con đường gây nghiện ma túy

Khám phá trang 22 GDQP 10: Em hãy quan sát hình 3.7 và cho biết. Qúa trình nghiện ma túy gồm những giai đoạn nào?

Trả lời:

- Quá trình nghiện ma túy thường trải qua các giai đoạn:

+ Sử dụng ma túy

+ Lạm dụng ma túy

+ Lệ thuộc ma túy

Khám phá trang 22 GDQP 10: Theo em nguyên nhân dẫn đến nghiện ma túy là gì? Nguyên nhân nào là chính?

Trả lời:

- Nguyên nhân dẫn đến nghiện ma túy:

+ Do thiếu hiểu biết về tác hại của ma tuý, tò mò, thích chơi trội, thể hiện bản thân có lối sống buông thả, thực dụng, đua đòi, hưởng thụ, bản lĩnh kém, bị kẻ xấu dụ dỗ, lôi kéo, ép buộc, lười lao động. 

+ Do công tác tuyên truyền về tác hại của ma tuý chưa thực sự phát huy tác dụng; sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội chưa hiệu quả

- Nguyên nhân chính là những nguyên nhân xuất phát từ yếu tố chủ quan, như: thiếu hiểu biết về tác hại của ma tuý, tò mò, thích chơi trội, thể hiện bản thân có lối sống buông thả, thực dụng, đua đòi, hưởng thụ, bản lĩnh kém, bị kẻ xấu dụ dỗ, lôi kéo, ép buộc, lười lao động

Luyện tập 1 trang 22 GDQP 10: K và Q là bạn thân, một lần K tình cờ xem quảng cáo trên internet về một số chất không phải ma túy (bóng cười, keo con chó…) nhưng khi hít các chất này sẽ gây hung phấn cười, kích thích thần kinh, tạo cảm giác vui vẻ, mê man… K rủ Q mua về dùng thử nếu thấy sắp bị nghiện thì dừng lại ngay. Nếu em là bạn Q, em sẽ làm gì để ngăn cản bạn K.

Trả lời:

- Nếu em là Q em sẽ khuyên K không nên sử dụng những chất gây nghiện đó. Nếu Q không nghe thì có thể báo cáo với nhà trường và gia đình để ngăn chặn bạn K

Luyện tập 2 trang 22 GDQP 10: Bạn em có những biểu hiện như ngáp vặt, ngủ gật, toát mồ hôi, học lực giảm sút…. Thì có thể kết luận bạn em nghiện ma túy không? Vì sao?

Trả lời:

- Không kết luận nghiện ma túy. 

- Vì: ngáp vặt, ngủ gật, toát mồ hôi, học lực giảm sút…. tuy là những biểu hiện giống nghiện ma túy nhưng chúng ta sẽ phải làm xét nghiệm, có kết quả dương tính với ma túy mới có thể kết luận bạn học sinh ấy sử dụng và nghiện ma túy.

III. Trách nhiệm của học sinh trong phòng, chống ma túy

Khám phá trang 23 GDQP 10: Em hãy nêu những việc học sinh cần làm và không được làm để phòng chống ma túy?

Trả lời:

- Những việc học sinh cần làm và không được làm để phòng chống ma túy

+ Nghiêm túc thực hiện chương trình giáo dục về phòng, chống ma tuý, phổ biến, giáo dục pháp luật  về phòng, chống ma tuý cho học sinh do nhà trường học sinh cần làm và không tổ chức.

+ Không vi phạm quy định về các hành vi bị nghiêm cấm tại Luật Phòng, chống ma tuý.

+ Tích cực thực hiện các biện pháp ngăn chặn học sinh vi phạm pháp luật về phòng, chống ma tuý do nhà trường phối hợp với gia đình, cơ quan và chính quyền địa phương tổ chức, tuyệt đối không sử dụng chất ma tuý, dù chỉ một lần và dưới bất kì hình thức nào.

+ Tham gia xét nghiệm chất ma tuý trong cơ thể do nhà trường phối hợp với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tổ chức.

+ Tích cực, chủ động tuyên truyền, vận động người thân, gia đình, cộng đồng nơi cư trú thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về phòng, chống ma tuý, chủ động phát hiện, tố giác người thân và những người xung quanh có hành vi vi phạm phát về phòng, chống ma tuý.

Luyện tập (trang 23)

Luyện tập trang 23 GDQP 10: Gia đình bạn T thuộc hộ nghèo. Lên lớp 10 T học ở trường xa nhà nên phải thuê nhà trọ. Đã mấy tháng nay T chưa trả tiền thuê nhà và tiền ăn cũng sắp hết. Đúng lúc này H – một thanh niên T mới quen đề nghị trả tiền thuê nhà cả năm nếu T đồng ý mỗi tháng cho H mượn phòng trọ một giờ. T vội nhận lời ngay và cũng không hỏi H mượn phòng để làm gì. Một hôm đi học về T thấy công an xã bắt quả tang H đang mua bán trái phép chất ma túy tại phòng trọ của mình. Theo em có những hành vi nào vi phạm pháp luật trong những tình huống trên?

Trả lời:

- Hành vi vi phạm pháp luật trong tình huống trên là:

+ Mua bán trái phép chất ma túy của H

+ Chứa chấp, hỗ trợ việc mua bán trái phép chất ma túy của T.

Vận dụng (trang 23)

Vận dụng trang 23 GDQP 10: Hãy xây dựng và trình bày trước lớp một trong hai nội dung sau:

1. Báo cáo về chủ đề “ chúng em nói không với ma túy học đường”.

2. Kế hoạch tuyên truyền vận động mọi người ở cộng đồng nơi em ở về phòng chống ma túy.

Trả lời:

Dựa vào những gợi ý sau để xây dựng và trình bày các nội dung:

Chủ đề 1: Báo cáo về chủ đề “ chúng em nói không với ma túy học đường”.

- Ma túy là gì?

-Nghiện ma túy là gì? 

-Nguyên nhân dẫn đến nghiện các chất ma tuý?

-Tác hại của nghiện ma túy?

- Dấu hiệu nhận biết học sinh nghiện ma túy?

- Học sinh phải làm gì để ngăn chặn và phòng tránh ma túy?

Chủ đề 2: Kế hoạch tuyên truyền vận động mọi người ở cộng đồng nơi em ở về phòng chống ma túy.

- Tổ chức tuyên truyền sâu rộng cho quần chúng nhân dân hiểu rõ những hành vi mà Luật phòng, chống ma túy nghiêm cấm

- Gia đình là tế bào của xã hội có vai trò quan trọng, quyết định trong công tác phòng, chống ma túy

- Tổ chức cho người nghiện ma túy, gia đình người nghiện ma túy khai báo về tình trạng nghiện ma túy và đăng ký hình thức cai nghiện.

- Phát hiện, cung cấp nhanh các thông tin về tệ nạn ma túy cho cơ quan Công an hoặc cơ quan khác có thẩm quyền

- Tổ chức và phối hợp với cơ quan có thẩm quyền tuyên truyền, giáo dục nhân dân kiến thức pháp luật về phòng, chống ma túy; xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, văn minh.

- Phòng ngừa, ngăn chặn mọi công dân tham gia tệ nạn ma túy.

ĐỌC THÊM: TÓM TẮT NỘI DUNG BÀI 3

I. Quy định của Pháp luật về phòng, chống ma túy

1. Quy định tại Luật Phòng, chống ma tuý

- Luật Phòng chống ma tuý gồm 8 chương 55 điều

- Nội dung: quy định về phòng, chống ma tuý, quản lý người sử dụng trái phép chất ma tuý, cai nghiện ma tuý, trách nhiệm của cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức trong phòng, chống ma tuý, quản lý nhà nước và hợp tác quốc tế về phòng, chống ma tuý.

a) Chất ma tuý, cây có chứa chất ma tuý và người nghiện ma tuý

- Chất ma tuý là chất gây nghiện, chất hướng thần, được quy định trong danh mục chất ma tuý do Chính phủ ban hành.

- Chất gây nghiện là chất kích thích hoặc ức chế thần kinh, dễ gây tình trạng nghiệp đối với người sử dụng.

Ma túy dạng viên	Ma túy dạng bột

-  Chất hướng thần là chất kích thích hoặc ức chế thần kinh hoặc gây ảo giác, nếu sử dụng nhiều lần có thể dẫn tới tình trạng nghiệp đối với người sử dụng.

- Cây có chứa chất ma tuý là cây thuốc phiện, cây coca, cây cần sa và các loại cây có chứa chất ma tuý do Chính phủ quy định.

Cây thuốc phiện được trồng phổ biến tại các vùng cao

- Người nghiện ma tuý là người sử dụng chất ma tuý, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần và bị lệ thuộc vào các chất này.

b) Các hành vi bị nghiêm cấm

- Trồng cây có chứa chất ma tuý, hướng dẫn trồng cây có chứa chất ma tuý

- Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán, trao đổi trái phép chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần.

- Cưỡng bức, lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy.

- Hỗ trợ việc vận chuyển trái phép chất ma túy.

- Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển dụng cụ dùng để sản xuất hoặc sử dụng chất ma túy.

- Hướng dẫn sử dụng, quảng cáo, tiếp thị chất ma túy.

- Chống lại hoặc cản trở việc xét nghiệm chất ma tuý; cản trở người tham gia phòng, chống ma túy.

c) Trách nhiệm của cá nhân, gia đình trong phòng, chống ma tuý

 - Tuyên truyền, giáo dục thành viên trong gia đình, người thân về tác hại của ma tuý và thực hiện quy định của pháp luật

- Thực hiện đúng chỉ định của người có thẩm quyền về sử dụng thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất, thuốc thú y có chứa chất ma tuý, tiền chất.

- Hợp tác với cơ quan chức năng trong đấu tranh với tội phạm và tệ nạn

- Cung cấp kịp thời thông tin về tội phạm, tệ nạn ma tuý và việc trồng cây có chứa chất ma tuý cho cơ quan công an hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền

Chủ động phòng chống ma túy, bằng cách tăng cường các khẩu hiệu, pano, áp phích

2. Quy định tại một số văn bản khác

- Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017: Bộ luật này quy định các tội phạm về ma tuý tại Chương XX, gồm 13 điều luật, từ Điều 247 đến Điều 259

- Luật Xử lý vi phạm hành chính có phần thứ ba gồm 5 chương, 30 điều (từ Điều 89 đến Điều 118): quy định biện pháp xử lí hành chính vfe ma túy

- Nghị định số 167/2013/NĐ-CP3) có Điều 21 quy định hình thức xử phạt đối với hành vi vi phạm hành chính về phòng, chống và kiểm soát ma tuý.

II. Tác hại của ma túy và hình thức, con đường gây nghiện ma túy

1. Tác hại của ma tuý

a) Đối với người nghiện ma tuý

- Gây tổn hại về sức khoẻ thể chất: người nghiện ma túy dễ mắc một số bệnh về hệ tiêu hóa; bệnh về hô hấp; bệnh về tuần hoàn; bệnh ngoài da; bệnh về hệ thần kinh…

- Gây tổn hại về tinh thần: người nghiện ma túy thường bị ảo giác, hoang tưởng, kích động, rối loạn về nhận thức…

Ma túy là con đường dẫn đến cái chết

- Gây tổn hại về kinh tế, hạnh phúc gia đình:

+ Người nghiện ma túy tiêu tốn tiền bạc, làm mất mát tài sản, thiệt hại về kinh tế

+ Người nghiện ma túy có xu hướng ngại tiếp xúc, dễ cáu gắt, gây gỗ dẫn đến hạnh phúc gia đình tan vỡ

b) Đối với nền kinh tế

- Lực lượng lao động của gia đình và xã hội bị suy giảm dẫn đến thu nhập quốc dân giảm chi phí dự phòng và chăm sóc y tế tăng.

- Tổn thất ngân sách Nhà nước do phải chi trả cho tại một cơ sở cai nghiện ma tuý công tác phòng, chống ma tuý

- Nguồn vốn đầu tư nước ngoài bị suy giảm do các đối tác không ưu tiên những quốc gia có tỉ lệ người

c) Đối với an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội

Thanh niên nam nữ tổ chức “tiệc ma túy” tại khách sạn

- Tình trạng xuất, nhập cảnh trái phép gia tăng gây mất an ninh biên giới; phát sinh tội phạm rửa tiền ảnh hưởng đến thực hiện chính sách kinh tế - xã hội của đất nước.

- Phát sinh một số loại tội phạm như trộm cắp, cướp giật tài sản, giết người, sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán, tổ chức sử dụng, chứa chấp người sử dụng trái phép chất ma tuý,...

- Phát sinh tệ nạn xã hội và những vấn đề xã hội phức tạp khác như cờ bạc, mại dâm, đua xe trái phép, gây rối trật tự công cộng,...

2. Hình thức, con đường gây nghiện ma tuý

a) Quá trình nghiện ma tuý

- Quá trình nghiện ma túy thường trải qua các giai đoạn”

+ Sử dụng ma túy

+ Lạm dụng ma túy

+ Lệ thuộc ma túy

- Quá trình nghiện ma tuý diễn ra nhanh hoặc chậm phụ thuộc vào các yếu tố như: khả năng mẫn cảm với ma túy; đặc điểm tâm sinh lí của người sử dụng; loại chất, hình thức, tần suất, liều lượng sử dụng

- Học sinh nghiện ma tuý thường có các biểu hiện:

+ Bị toát mồ hôi

+ Ngáp vặt, ngủ gật

+ Da xanh tái, nổi da gà

+ Buồn nôn

+ Mất ngủ;

+ Trầm cảm, lo sợ, hoang tưởng

+ Tính cách thay đổi thất thường, dễ bị kích động

+ Cất giấu chất ma túy hoặc dụng cụ sử dụng chất ma túy

+ Trốn học, học lực giảm sút

+ Quan hệ, tiếp xúc với những đối tượng xấu

+ Chi tiêu tiền bạc hoang phí…

Học sinh, sinh viên sử dụng chất kích thích, ma túy

b) Một số nguyên nhân dẫn tới nghiện ma tuý

- Hầu hết người bị nghiện ma tuý là do thiếu hiểu biết về tác hại của ma tuý, tò mò, thích chơi trội, thể hiện bản thân có lối sống buông thả, thực dụng, đua đòi, hưởng thụ, bản lĩnh kém, bị kẻ xấu dụ dỗ, lôi kéo, ép buộc, lười lao động.

- Người bị nghiện ma tuý còn do công tác tuyên truyền về tác hại của ma tuý chưa thực sự phát huy tác dụng; sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội chưa hiệu quả

III. Trách nhiệm của học sinh trong phòng, chống ma túy

- Nghiêm túc thực hiện chương trình giáo dục về phòng, chống ma tuý, phổ biến, giáo dục pháp luật  về phòng, chống ma tuý cho học sinh do nhà trường học sinh cần làm và không tổ chức.

- Không vi phạm quy định về các hành vi bị nghiêm cấm tại Luật Phòng, chống ma tuý.

- Tích cực thực hiện các biện pháp ngăn chặn học sinh vi phạm pháp luật về phòng, chống ma tuý do nhà trường phối hợp với gia đình, cơ quan và chính quyền địa phương tổ chức, tuyệt đối không sử dụng chất ma tuý, dù chỉ một lần và dưới bất kì hình thức nào.

- Tham gia xét nghiệm chất ma tuý trong cơ thể do nhà trường phối hợp với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tổ chức.

- Tích cực, chủ động tuyên truyền, vận động người thân, gia đình, cộng đồng nơi cư trú thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về phòng, chống ma tuý, chủ động phát hiện, tố giác người thân và những người xung quanh có hành vi vi phạm phát về phòng, chống ma tuý.

Học sinh tích cực tham gia các cuộc thi về phòng chống ma túy